Marios Spiliopoulos 

 Στη διάρκεια των 100 χρόνων µετά την Οκτωβριανή Επανάσταση που συµπληρώνονται φέτος, τα σύµβολα, οι εικόνες, τα µηνύµατα και τα συνθήµατα, το πνεύµα, η ορµή, ο δυναµισµός και οι διαστάσεις ενός από τα ιστορικά γεγονότα που συγκλόνισαν τον κόσµο και καθόρισαν την ιστορία του 20ού αιώνα, παραµένουν επίκαιρα και αποτυπώνονται στη δηµιουργία πολλών σύγχρονων εικαστικών. Η έκθεση µε τίτλο «Η Μνήµη της Επανάστασης. Σύγχρονοι Έλληνες Εικαστικοί100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση» στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Μονή Λαζαριστών από τις 22  Μαρτίου έως τις 22 Ιουλίου 2017, παρουσιάζει το «αφήγηµα» της Οκτωβριανής Επανάστασης µέσα από την ιδιαίτερη προσέγγιση 31 σύγχρονων Ελλήνων εικαστικών δηµιουργών, οι οποίοι καλούνται να δώσουν τη δική τους εκδοχή και να διαµορφώσουν µια ενιαία εικαστική παρέµβαση, για την ουτοπία της επανάστασης. (εγκαίνια: Τετάρτη 22 Μαρτίου 2017, 20:00. Μέρες & ώρες λειτουργίας έκθεσης: Τρίτη-Σάββατο 10:00 18:00).

 Τα έργα -ζωγραφική, γλυπτική, εγκαταστάσεις, χαρακτική, βίντεο- τα περισσότερα των οποίων δηµιουργήθηκαν µε αφορµή την έκθεση ανήκουν στους εικαστικούς: Μιχάλη Αρφαρά, Κωστή Βελώνη, Μπάµπη Βενετόπουλο, Ανδρέα Βούσουρα, Κορνήλιο Γραµµένο, Λυδία ∆αµπασίνα, ∆ηµήτρη Ζουρούδη, Αντιγόνη Καββαθά, Στέφανο Καµάρη, ∆ηµήτρη Καρλαφτόπουλο, Θοδωρή Λάλο, Γιάννη Λασηθιωτάκη, Ανδρέα Λυµπεράτο, Αλέξανδρο Μαγκανιώτη, ∆ηµήτρη Μεράντζα, Μανώλη Μπαµπούση, Ξενοφώντα Μπήτσικα, Νικόλα Μπλιάτκα, Αντώνη Παπαδόπουλο, Αλίκη Παππά, Κωνσταντίνο Πάτσιο, Νατάσσα Πουλαντζά, Νίκο Σεπετζόγλου, Γιάννη Σκαλτσά, Μάριο Σπηλιόπουλο, Γιώργο Τσεριώνη, Κώστα Τσώλη, Πάνο Χαραλάµπου, Κώστα Χριστόπουλο, Θοδωρή Χρυσικό και Γιάννη Ψυχοπαίδη. Η επιµέλεια της έκθεσης ανήκει στον Γιάννη Μπόλη, ιστορικό της τέχνης και επιµελητή του ΚΜΣΤ.

 Πέρα από τον όποιο επετειακό χαρακτήρα, η έκθεση δεν είναι περιγραφική, ούτε φιλοδοξεί να υποκαταστήσει την αυστηρή ιστορική µελέτη, τις διαφορετικές αναγνώσεις, αντικρουόµενες ερµηνείες και αποτιµήσεις των ιστορικών. Αντίθετα, στοχεύει σ' έναν ξεχωριστό προβληµατισµό και σε ιστορικούς και πολιτισµικούς συνειρµούς, µε εκκίνηση έργα των Καζιµίρ. Μαλέβιτς, Ιβάν Κλιούν, Λιουµπόβ Ποπόβα, Κλιµέντ Ρέντκο, Αλεξάντρ Ρότσενκο, Κονσταντίν Μεντουνέτσκι, Αλεξέι Μπάµπιτσεφ, Ιβάν Κουντριασόφ, Ξένια Έντερ κ.ά από τη συλλογή Κωστάκη του ΚΜΣΤ, που παρουσιάζονται ως ξεχωριστή ενότητα στην έκθεση, µαζί µε αρχειακό υλικό, περιοδικά, αφίσες και φωτογραφίες από το αρχείο Κωστάκη και ιδιωτικές συλλογές. Οι έννοιες της Επανάστασης και της Ουτοπίας βρίσκονται στον πυρήνα αυτής της ενότητας µε τέσσερις διαφορετικές θεµατικές: Νέα Αισθητική, Καθηµερινή Ζωή, Εκπαιδευτικοί Νεωτερισµοί, Τέχνη και Προπαγάνδα. Η τέχνη εξάλλου της ρωσικής πρωτοπορίας αποτελεί µέχρι σήµερα για τους καλλιτέχνες µια ανεξάντλητη πηγή έµπνευσης, προβληµατισµού και ερεθισµάτων.

 Την έκθεση πλαισιώνουν αντικείµενα (αφίσες και προτοµές µε τους ηγέτες της Οκτωβριανής Επανάστασης, φωτογραφίες, ζωγραφικοί πίνακες σοσιαλιστικού ρεαλισµού, κ.ά.) της συλλογής του Βασίλη Κωνσταντίνου, την οποία έχει παραχωρήσει στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η συλλογή έχει συγκροτηθεί µέσα από πολυάριθµα ταξίδια και πεισµατικές αναζητήσεις του συλλέκτη στη µεγάλη γεωγραφική περιοχή των Βαλκανίων και λειτουργεί αναµνηστικά, αλλά και ως υπόµνηση µιας µεγάλης πολιτικής ιστορίας και ταυτόχρονα πιο προσωπικά, αφού αποκαλύπτει πολλές κρυφές ιστορίες της ατοµικής διαχείρισης της ιστορίας.

 Οι καλλιτέχνες της ρωσικής πρωτοπορίας τα χρόνια της Επανάστασης.

 Έως το 1917, η σχέση των καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας µε την εξουσία ήταν αιρετική και αντιδραστική. Τα αντεξουσιαστικά µηνύµατα των µανιφέστων, τα ζωγραφισµένα πρόσωπα και το εκκεντρικό ντύσιµο των καλλιτεχνών συµβάδιζαν µε την περιρρέουσα ατµόσφαιρα των διαρκών απεργιακών κινητοποιήσεων, των διαδηλώσεων και των φέιγ βολάν, των αναρίθµητων φοιτητικών, εργατικών, πολιτικών οµάδων. Οι ρώσοι πρωτοπόροι καλλιτέχνες συντάχθηκαν και έθεσαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της Οκτωβριανής Επανάστασης, επικεντρώθηκαν στη δηµιουργία µιας ολοκληρωτικά καινούργιας αντίληψης για την τέχνη, πλήρως αποδεσµευµένης από αστικά και αισθητικά πρότυπα, για µια τέχνη σε άµεση συνάρτηση µε την παραγωγή και την τεχνολογία, τα υλικά, τις ιδιότητες και τις δυνατότητές τους, για µια τέχνη που χαρτογραφούσε τα νέα όρια της σε σχέση µε τη ζωή. Η τέχνη στη ζωή, η ζωή στην τέχνη. Η πίστη στην συλλογική δράση και η επαναστατική νοοτροπία οδήγησε στα πρώτα χρόνια µετά τον Οκτώβριο του 1917 σε ένα κλίµα πρωτοφανούς συνεργασίας της εξουσίας µε την τέχνη. Ιδρύθηκαν οργανώσεις για την τέχνη και σχολές µε ριζοσπαστικές εκπαιδευτικές µεθόδους καθώς και τα πρώτα µουσεία σύγχρονης τέχνης στον κόσµο που ονοµάζονταν “Μουσεία Καλλιτεχνικής Παιδείας”.

 Συνδετικός κρίκος µεταξύ καλλιτεχνών και µπολσεβίκων ήταν η ίδια η έννοια της επανάστασης και το όραµα της κοινωνικής αλλαγής που στην καλλιτεχνική του διάσταση ο Βασίλι Καντίνσκι ονόµασε «Μεγάλη Ουτοπία». Τα πρώτα χρόνια µετά το 1917, πολλοί καλλιτέχνες της πρωτοπορίας συνεργάστηκαν µε τον κρατικό µηχανισµό και ειδικότερα µε τον Λαϊκό Κοµισάριο ∆ιαφώτισης, Ανατόλι Λουνατσάρσκι για τη θέσπιση µιας κρατικής πολιτικής για τις εικαστικές τέχνες. Καλλιτέχνες, ποιητές και αρχιτέκτονες όπως ο Γκούσταβ Κλούτσις, ο Αλεξέι Μπάµπιτσεφ, η Λιουµπόβ Ποπόβα, οι αδελφοί Βεσνίν, ο Βλαντίµιρ Μαγιακόφσκι κ.α. αφιερώθηκαν στο έργο της προπαγάνδας υπέρ των µπολσεβίκων, τόσο στην σκληρή περίοδο του εµφυλίου πολέµου όσο και στα αµέσως επόµενα χρόνια της εδραίωσης των σοβιέτ. Φιλοτεχνούσαν πανό µε συνθήµατα, αφίσες, ζωγράφιζαν βαγόνια τρένων και τραµ, σχεδίαζαν κατασκευές προπαγάνδας και βήµατα οµιλητών. Ωστόσο είναι λάθος να ταυτίζουµε το σύνολο των καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας από το 1917 και µετά µε την στρατευµένη τέχνη. Για τους συγκεκριµένους καλλιτέχνες, η τέχνη δεν ήταν µια φορµαλιστική άσκηση η απλώς µια πρακτική προπαγάνδας. Ήταν ταυτόχρονα ουσιώδες στοιχείο της ταυτότητας και της επιβίωσής τους, ουτοπικό όνειρο στην προσπάθεια να πλάσουν έναν θαυµαστό νέο κόσµο, τρόπος βίωσης και αντίληψης, ενεργούς συµµετοχής στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι ενός συγκεκριµένου τόπου και χρόνου σε µια περίοδο µετασχηµατισµού και µετάβασης, ανατροπής και αλλαγής. Η ένταξη και η αποδοχή τους στον επαναστατικό µετασχηµατισµό της κοινωνίας ήταν αδιαπραγµάτευτη. Και φυσικά, στη συνέχεια, η αποµάκρυνση, η περιθωριοποίηση και η απόρριψή τους, αφού οι καλλιτεχνικές και κοινωνικές τους ουτοπίες διέφεραν από τα ζητούµενα της νέας, κυρίαρχης πολιτικής εξουσίας.

    «Η Μνήµη της Επανάστασης. Σύγχρονοι Έλληνες Εικαστικοί-100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση»  Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μονή Λαζαριστών  22  Μαρτίου - 22 Ιουλίου 2017 .